neseli-fen-mat

Okullarda, marketlerde, alışveriş merkezlerinde, kafelerde... Artık her köşe başında rastlıyoruz geri dönüşüm kutularına. Peki ne demek geri dönüşüm? Günlük yaşamda kullandığımız birçok malzemenin çeşitli işlemlerinden geçirilerek tekrar hammadde olarak imalat sürecine kazandırılmasına geri dönüşüm diyoruz.   Neden geri dönüştürüyoruz? Birçoğumuz bu sorunun cevabını bilemeden, belki de hiç sorgulamadan atıverir elindeki kompoziti, kağıdı dönüşüm kutusuna. Sorsan nedenini sorgulamadan "öğretmenim bana kağıtları çöpe atma dedi" der. Hadi bugün sorumuzun cevabını birlikte öğrenelim. Tükettiğimiz maddelerin geri dönüşüme kazandırılmasıyla öncelikle hammadde ihtiyacımızı azaltmış oluruz . Böylece doğal dengeyi bozmadan hammadde ihtiyacımızı karşılarız. Geri dönüştürülebilen malzemelerden tekrar hammadde elde edilmesiyle büyük ölçüde enerji tasarrufu da  sağlamış oluruz . Örneğin kaynaklara göre, geri dönüşümle alüminyumun kullanılması, alüminyumun sıfırdan üretilm...

Çoğumuz küçükken düşüp dizimizi kanatmışızdır. Daha o zamanlardan biliriz kanın kırmızı renkte olduğunu. Peki neden kırmızı?  Kanımızın kırmızı renkte olmasının tek sorumlusu taşıdığı “hemoglobin” adındaki proteinden başkası değildir. Kanımızın içerisinde çok çeşitli madde ve hücreler bulunur.Bu hücrelerden birisi de kırmızı kan hücreleri olan alyuvarlardır. Alyuvarları çevreleyen ve aslında yüksek oranda demir içeren bir protein olan hemoglobin, oksijenle birleşerek bilinen parlak kan rengini oluşturur. Alyuvarların büyük çoğunluğunu da hemoglobin oluşturduğundan kana da kırmızı rengini verir. Bütün canlılarda kan rengi kırmızı mıdır, diye sorarsanız; cevabımız hayır olur. Çünkü kanın rengini belirleyen pigmentler canlılarda farklılık göstermektedir.  İşte size birkaç örnek... Karides , ahtapot ve  yengeçler de kan rengi mavidir. Çünkü bu hayvanların kanında  demir değil, bakır bulunur. Bakırın varlığı, ışığın farklı dalga boylarının ...

Baharı yaşamaya başladığımız bu günlerde, geceleri yanıp sönerek bize sinyaller gönderen ateş böcekleri geliyor insanın aklına. Sonra düşünüyorum acaba ateş böcekleri ışık yayma işini nasıl başarıyor. "Karanlıktan korkan bir ben değilim, ateş böcekleri de karanlıktan korktukları için ışık saçarlar diye düşünmeyin sakın. Ateş böcekleri sadece kendi aralarında iletişim kurmak için kullanırlar bu özelliklerini. Bilinen şu ki ateş böceğinin ürettiği ışığın ne ateşle ne de sıcaklıkla bir ilgisi yok.  Bu sadece bilimde “soğuk ışık” diye adlandırılan moleküler düzeyde bir kimyasal olay. Bazı moleküller ayrışarak daha yüksek enerjili hale geçiyorlar ve bu fazla enerjiyi de ışığa dönüştürüyorlar. Peki nerede bu ışığın şalteri diye sorarsanız, bu da ateş böceğinin solunum organından gönderdiği hava içerisinde. Çünkü ateş böceğinin ışık elde etmek için ürettiği kimyasal maddeler oksijen olmadan bu işi başaramıyor." Unutmuyoruz Fen hayatın her yerinde, mesele görebil...

Hayatta bazen cevabını bilmediğimiz öyle şeyler vardır ki; her zaman gözümüzün önünde olduğundan mıdır sanki cevabını hep biliyormuşuz gibi hissederiz. Bukalemunların nasıl renk değiştirdiği de bu sorulardan biridir. Cevabı da çok karmaşık değildir aslında. "Bukalemunların bulundukları her ortama uygun renkte kıyafet alacak kadar zenginlikleri yoktur tabi ki. Onların en büyük serveti derilerinin altında taşıdıkları melanin adındaki pigmenttir. Bu pigmentleri üreten hücreler ısı, ışık ya da kimyasal değişimlerle faaliyete geçer ve farklı renkleri ortaya çıkarır. Bu özellik ise, sinir sistemleri tarafından kontrol edilir, yani tam anlamıyla bukalemunların elinde olan bir durum değildir. Peki bukalemunlar neden renk değiştirir diye sorarsanız, öğretmeninizin anlattığı “adaptasyon” konusu aklınıza gelsin. Bukalemunlar renk değiştirerek,  bulundukları ortamlarda sadece kendilerini düşmanlarından korumaya çalışıyorlar." İşte size birkaç kamuflaj örneği: ...